هنگام استخدام کارکنان از این شایستگیها به عنوان “معیار گزینش” استفاده کنید.
مشاغل متفاوت شایستگیهای متفاوتی را میطلبند. با این وجود ۱۱ شایستگی “عمومی” وجود دارند که برای پیشرفت و موفقیت شغلی در همهی مشاغل کلیدی هستند. شرکتهای پیشرو در مصاحبههای شغلی خود به دنبال این شایستگیها در داوطبان استخدام هستند. این شایستگیها از طریق پرسش‌نامههای “شایستگی‌محور” در فرد داوطلب جست‌وجو میشوند. از این رو بسیار مهم است که در همین آغاز با مفهوم “شایستگی“ آشنا شویم.
شایستگی چیست؟
احتمالاً شما پرسشهای زیادی در پیوند با این مفهوم کلیدی در ذهنتان دارید. شایستگی[۱] یک “پکیج“ و بنابر تعریف، عبارت است از: دانش، مهارتها، و ویژگیهای شخصیتی لازم برای داشتن عملکردی قابل قبول در یک شغل.
دانش معمولاً از راه تحصیلات دانشگاهی و شرکت در انواع دورهها و کارگاههای آموزشی حاصل میشود.
مهارتها شامل مجموعه‌ی مهارتهای فنی یا تخصصی مورد نیاز برای یک شغل است. و ویزگیهای شخصیتی اشاره شده، به خصوصیات شخصیتی و روان‌شناختی فرد اشاره دارند که یک عامل کلیدی در موفقیت شغلی محسوب میشوند.
۱۱ شایستگی کلیدی مورد نیاز برای پیشرفت و موفقیت شغلی در ادامه میآیند.
- مهارت تصمیمگیری هوشمندانه
این مهارت شامل توانایی قضاوت دقیق، استوار و مستدل در جهت تصمیمگیری هوشمندانه است. تصمیم هوشمندانه تصمیمی است که کمترین پشیمانی را به بار آورد.
برای تصمیمگیری هوشمندانه، فرد باید “ارزشهای بنیادین” سازمان را به خوبی بشناسد و بتواند اطلاعات مورد نیاز برای گرفتن تصمیم را از مجراهای مربوط گردآوری و آنها را تجزیه و تحلیل نماید.
فرد همچنین باید بتواند قبل از تصمیمگیری تمام “گزینههای ممکن” را شناسایی و در نظر بگیرد.
و سرانجام فرد، باید به تصمیمی که میگیرد، عملاً متعهد باشد و آن را پشت گوش نیندازد.
- مهارت کار گروهی
کار گروهی یکی از مهارتهای زیرمجموعهی ” ابرمهارت ارتباط و شبکهسازی” است.
این مهارت شامل عناصر زیر است:
- تعامل موثر با دیگران
- داشتن توانایی و تمایل به اشتراکگذاری اطلاعات/ و دریافت اطلاعات از همکاران
- همکوشی مناسب با گروه
- حمایت از تصمیم‌های گروهی و ترجیح دادن اهداف گروه بر اهداف شخصی
- استانداردهای کاری بالا
افراد توانمند و موفق استانداردهای کاری بالایی دارند. این بخاطر انتظارات بالایی است که عموماً ازخودشان دارند. این ویژگی شامل عناصر زیر است:
- تعیین استانداردهای عملکردی سطح بالا برای خود و تعهد به آنها
- توجه عمیق به جزئیات (= دقت) و تعهد به تمامیت و کمال
- اهمیت دادن به تمام جنبههای کار
در واقع فردی با این ویژگی همواره به دنبال کار “حرفهای” با استانداردهای بالا است.
- انگیزه
انگیزه سوخت لازم برای انجام دادن کارها و رفتارهای شایسته را تأمین میکند. انگیزه نشاندهندهی سطح انرژی و اشتیاق در رویکرد به کار است. این ویژگیها شامل ۲ عنصر زیر است:
- تمایل و تعهد به انجام فعالیت‌های اضافی
- بالا نگهداشتن سطح خلاقیت و “خود جهتگیری“[۲]؛ اینکه فرد بتواند بدون تکیه بر مدیر، راه خود را در سازمان بیابد و مسیر درست حرکت سازمان را نیز تشخیص دهد.
- اعتماد
یک شرکت باید بتواند به کارکنان خود اعتماد کند. اعتماد نیازمند عناصر زیر است:
- اینکه فرد بتواند و بخواهد “مسؤلیتپذیر“ و پاسخگو باشد.
- اینکه فرد کارها را با رویکردهای زمانبندی‌شده و استوار انجام دهد.
- تعهد و علاقهی قلبی به کار. فردی با این ویژگی کار خود را در ترازوی حقوق و مزایا نمینهد. او در وهلهی نخست برای دل خود و رشد و تعالی روانی کار میکند.
- توانایی حل مسئلهی خلاق
توانایی حل مسئله یکی از ۱۵ ابرمهارت[۳] مورد نیاز برای موفقیت در کار و زندگی است. این توانایی از سه عنصر زیر ساخته میشود:
- گردآوری، نظمدهی و تجزیه و تحلیل تمام اطلاعات مربوط به یک مسئله
- برخورداری از “تفکر علّی”؛ تفکری که روابط علت _ معلولی را در مسائل و پدیدههای مختلف درک میکند.
- ابداع راهحلهای مناسب
- سازگاری و وفق‌پذیری
وفق‌پذیری یکی از ویژگیهای بارز افراد باهوش است. زیرا این هوش است که به انسان کمک میکند تا خود را با محیطها و شرایط متغیر سازگار کند. سازگاری نیازمند 2ویژگی زیر است:
- توانایی وفق دادن خود با محیط کاری متغیر، اولویتهای کاری متغیر و نیازمندیهای سازمانی متغیر.
- توانایی برقراری ارتباطات موثر با افرادی که همواره رفتارهای متغیری دارند!
وفق‌پذیری در واقع توانایی مواجههی موثر با هر نوع “تغییر” است.
- توانایی برنامهریزی/ سازماندهی
چنانکه میدانیم، برنامهریزی/ و سازماندهی ۲ وظیفه از ۴ وظیفهی اصلی مدیریت هستند.
کارکنان توانمند ممکن است در سازمان عنوان مدیریت بر دیگران را نداشته باشند، اما باید بتوانند خودشان و فعالیت‌هایشان را شخصاً مدیریت نمایند. به همین خاطر، فرد باید از عهدهی برنامهریزی/ و سازماندهی فعالیت‌های شخصی خود برآید.
این ۲ توانایی از ۳ عنصر زیر تشکیل میشود:
- برنامهریزی/ و سازماندهی امور و مسئولیتهای شغلی برای دستیابی به هدفهای تعیین شده
- توانایی اولویتبندی و برنامهریزی برای فعالیتها. (اولویتبندی کارها و فعالیتها، توانایی بسیار مهمی است)؛ و
- شناسایی و بهره‌گیری مناسب از “منابع” موجود.
- ابرمهارت ارتباطات و شبکهسازی
این ابرمهارت یکی دیگر از ۱۵ ابرمهارت طلایی برای موفقیت در کار و زندگی است و به اختصار شامل شش توانایی زیر است:
- توانایی بیان ایده‌ها به صورت اثربخش
- توانایی “خود _ بیانگری”
- توانایی طبقه‌بندی و انتقال مناسب اطلاعات به افراد ذیصلاح
- توانایی گوش دادن فعالانه
- توانایی همدلی با دیگران
- توانایی شبکهسازی، که باعث افزایش دانش و تواناییهای فرد میشود.
- امانتداری
این ویژگی فوقالعاده ارزشمند، شامل رفتارهای زیر است:
- به اشتراک گذاشتن کامل و دقیق اطلاعات با سایر همکاران
- محرمانه نگهداشتن اطلاعاتی که باید محرمانه نگهداشته شوند
- پایبندی به تعهدات شخصی، و
- وفاداری به سیاست‌ها و رویههای سازمانی
- تابآوری در تنشها و چالشها
تابآوری در تنشها و چالشها در سازمانهای پیچیده و متغیر امروز، نهتنها یک نیاز شغلی، که یک ضرورت اساسی برای سلامت روانی و جسمی نیز هست. این ویژگیها شامل مهار چهار توانایی زیر است:
- نمایش و بروز قابلیت بازگشت به وضعیت احساسی طبیعی. هنگام بروز تنش و چالش ممکن است انسان برافروخته و از حالت احساسی طبیعی خارج شود. لذا مهم است که فرد بتواند سریعاً به حالت طبیعی بازگردد.
- توانایی تحمل فشارهای مداوم
- توانایی رویارویی با موقعیتهای کاری دشوار و چالشی، در عین آنکه سطح عملکرد شغلی فرد حفظ شود، و
- توانایی دریافت کمک از دیگران و استفادهی مناسب از شیوه‌های رفتارهای متقابل
چگونه این شایستگیها را در فرد داوطلب جست‌وجو کنیم؟
این کار از طریق پرسیدن پرسشهای “شایستگی‌محور” و یا پرسشهای طراحی‌شده برای مصاحبهی “رفتارمحور” از متقاضی امکان‌پذیر است.
یک پرسش مصاحبهای شایستگی‌محور به این صورت است که از داوطلب استخدام میخواهیم که یک مثال رفتاری از مواقعی که آن شایستگی را در گذشته از خود نشان داده، بزند. برای مثال: اگر بخواهیم توانایی حل مسئله را در فرد محک بزنیم، میتوانیم از داوطلب بپرسیم: “در رابطه با آخرین مسئلهای که با آن درگیر بودی صحبت کن. چه گامهایی را به ترتیب اولویت برای حل آن مسئله برداشتی؟”.
هرگاه بخواهیم از طریق پرسش‌نامههای شایستگی‌محور در صدد ارزیابی شایستگیهای فرد داوطلب برآییم، باید این پرسشنامه از قبل و با دقت طراحی و آماده شده باشد و چناچه میخواهیم از طریق مصاحبه با فرد داوطلب، این شایستگیها را در او جست‌وجو کنیم، مصاحبهگر خود باید در سطح بالایی واجد این شایستگیها باشد!
این نوشته توسط مهندس عقیل ملکی فر و مهندس علیرضا شانه چی به رشته تحریر درآورده شده است.
[۱]. competency
[۲]. self direction
۳٫ دربارهی این ابرمهارتها به زودی خواهیم نوشت (اشاءالله).